تولون یکی از روستاهای معروف استان اردبیل است که در بخش مرکزی شهرستان گرمی در مرز ایران و جمهوری آذربایجان واقع شده‌است.

جغرافیای تولون :

روستای تولوندر ۲۵ کیلومتری جنوب غرب شهر گرمی مغان در ۴۸ درجه و ۴دقیقه طول شرقی و ۳۸ درجه و ۵۶ دقیقه عرض شمالی، در مرز ایران وجمهوری آذربایجان، بین روستاهای سلیمانلو، لسگه درق، خان‌کندی (شهرستان گرمی)،و عزیزلو واقع شده‌است.

تاریخچه تولون :

تولون از روستاهای تاریخی و مهم منطقه مغان محسوب می‌شود.این روستا مخصوصا در دوره حکومت نادرشاه از شهرت و آبادانی خاصی برخوردار بوده‌است. بیشتر اهالی آن جزو طایفه خلیفه لو می‌باشند.

جمعیت تولون :

در سرشماریهای سالهای ۱۳۶۵ و ۱۳۷۰ این روستا بترتیب ۱۳۳ و ۱۰۸ خانوار و ۸۱۵ و ۶۶۷ نفر جمعیت داشته و در سرشماری سال ۱۳۷۵ هم ۱۰۶ خانوار و ۵۲۶ نفر جمعیت داشته‌است. بر اساس سرشماری اخیر از کل جمعیت آن ۲۴۸ نفر مرد و ۲۸۱ نفر زن بوده‌اند. در این سال همچنین از ۴۶۴ نفر جمعیت ۶ ساله و بالاتر آن ۳۰۵ نفر باسواد بوده‌اند.

اقتصاد و شغل اهالی :

این روستا محلی مناسب برای دامپروری و کشاورزی بوده و به همین جهت اکثر ساکنان آن به دامپروری و کشاورزی دیم مشغول و از این طریق امرار معاش و کسب درآمد می‌نمایندو به سبب کوهستانی بودن، دامداری در آن بیشتر از کشاورزی رونق دارد.

شبیه خوانی تولون :

مراسم تعزیه و شبیه خوانی روز یازدهم محرم روستای تولون از اعتبار و جایگاه والایی در میان خیل عاشقان و دوستداران حضرت آقا ابی عبدالله الحسین(ع) برخوردار بوده و همه ساله گروه کثیری از مردم اقصی نقاط کشور را به تماشای خود جذب می‌نماید.اجرای این مراسم توسط سادات و بزرگان تولون و با شوق و حرارت وسبک خاصی انجام می‌گردد.

جاذبه‌های گردشگری :

روستای تولون بدلیل واقع شدن در دامنه کوهها دارای مراتع سرسبز و پوشیده از انواع رستنی‌ها و گیاهان دارویی و گلهای رنگارنگ و برکه هاو چشمه‌های آب سرد خودجوش مسکن اعصاب و روان و جویبارهای جاری بوده که همه ساله پذیرای میهمانان و گردشگران از اقصی نقاط کشور می‌باشد که برای گذراندن تعطیلات و استراحت به تولون سفر می‌نمایند.

گیاهان دارویی :

اغلب گیاهان روییده درارتفاعات تولون خاصیت دارویی دارنداز این گیاهان می‌توانیم به بویمه درن یا بومادرن که از تیره کاسنی هاست و برای تقویت معده و آرامش بخشیدن به اعصاب از آن استفاده می‌شود و سومورخان(گل گاوزبان)،یارپوز(پونه)، چول یئمیشی(خربزه ابوجهل)،ختمی،کهلیگ اوتی(آویشن)، همه کوجی، جی گیتگان، اوزرریگ(اسفنج یا اسپند)، قارغادیلی، بالدیرغان،قوزی قولاغی، کیشنیش،گنده لش، جین جلیغ، بات بات، باغایارپاغی و قانقال(قالغان) را نام ببریم.

رودخانه تولون :

کوههای اطراف روستای خان کندی(قبله داشی و قلی تاش) سرچشمه رودخانه تولون(تولون چایی) یکی از مهم ترین رود خانه های فصلی شهرستان گرمی می باشد که با شیبی تند پس از طی مسیر میان روستاهای لسگه درق،عزیزلو،تولون،سلیمانلو،مشهدلو،قشلاق و روستای تنگ سرانجام به شهر گرمی می رسدودرآنجا برخی آن را گرمی چایی می نامند.

رودخانه تولون یا به زبان محلی تولون چایی با گذر از شهر گرمی شیب آن ملایم تر شده و در شمال شهرستان گرمی با رودخانه محلی دیگری تلفیق شده و در مرز جمهوری آذربایجان به رودخانه بالهارود پیوسته و در شهر بیله سوار وارد خاک جمهوری آذربایجان می شود.

به همت آقای خانکشی زاده